Tất tần tật kiến thức về các phương pháp kế toán thường gặp

Nhắc đến kế toán là bạn sẽ liên tưởng ngay đến những những con số, ghi chép số sách liên quan đến tính toán các khoản thu-chi, tình hình tài chính của doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp sẽ có những nguyên tắc cũng như cách nhập dữ liệu khác nhau. Vậy thì có phương pháp kế toán nào thường được sử dụng, hãy cùng Gitiho tìm hiểu những thông tin cơ bản về các phương pháp kế toán này nhé!

Khóa học kế toán tổng hợp thực hành online từ A tới Z - Ai cũng có thể làm kế toán

Phương pháp Kế toán là gì?

Phương pháp kế toán đề cập đến các phương thức cũng như nguyên tắc kế toán được các công ty khác nhau tuân theo nhằm mục đích ghi chép, xử lí và báo cáo doanh thu và chi phí của công ty trong một kỳ. Nói cách khác, phương pháp kế toán đề cập đến bộ quy tắc khác nhau mà mọi doanh nghiệp dùng để xác định thời điểm các khoản doanh thu và chi phí được ghi nhận trên sổ sách kế toán. Các phương pháp khác nhau mang đến sự biểu thị đa dạng về quá trình hoạt động tài chính hay sự biến động tài sản của một công ty, nên lựa chọn phương pháp nào đóng vai trò rất quan trọng tới công ty đó.

Xem thêm: Hướng dẫn về nguyên tắc kế toán doanh thu

Các loại phương pháp kế toán chính

Trong đó, hai phương pháp kế toán chính bao gồm phương pháp kế toán theo dòng tiền và phương pháp kế toán dồn tích. 

Phương pháp kế toán dồn tích

Theo phương pháp kế toán dồn tích (trong tiếng anh là Accrual Basis), tất cả các khoản doanh thu và chi phí của doanh nghiệp được ghi nhận dựa trên sự phát sinh của chúng và đủ điều kiện ghi nhận, bất kể khi nào những khoản đó được nhận hay thanh toán. Do đó, doanh thu được ghi nhận khi đã cung cấp dịch vụ hoặc sản phẩm, trong khi chi phí được ghi nhận khi phát sinh. Ví dụ: một công ty dịch vụ ô tô sẽ ghi nhận doanh thu khi cung cấp dịch vụ ô tô cho khách hàng, cho dù đến thời điểm đó họ có nhận được khoản thanh toán cho dịch vụ hay không. Đối với khoản chi phí, nếu công ty sử dụng nhà để xe thuê cho hoạt động của mình, chi phí thuê sẽ được ghi nhận trong kỳ mà nhà để xe được thuê. Trong năm đó, tiền thuê nhà 12 tháng sẽ được ghi nhận là chi phí, ngay cả khi bạn chưa thanh toán đầy đủ 12 tháng.

Phương pháp kế toán dồn tích dựa trên nguyên tắc phù hợp có nghĩa là các chi phí được kết hợp (được báo cáo cùng nhau) với doanh thu phát sinh. Theo đó, các khoản thu nhập và chi phí của doanh nghiệp phải được ghi nhận cùng lúc tương ứng với nhau trong cùng một kì kế toán giúp cho số liệu liên quan được chính xác và rõ ràng. Ngoài ra, các khoản chi phí không liên quan trực tiếp đến bất kỳ phần nào của doanh thu sẽ được ghi nhận khi phát sinh.

Ví dụ thực tế: Hãy xem xét một doanh nghiệp sản xuất quần áo có tên A duy trì các tài khoản của mình theo phương pháp kế toán dồn tích . Khi bán hàng may mặc trị giá 100,000,000 VND. Công ty đó sẽ ghi nhận doanh thu bán hàng là 100,000,000 VND, bất kể khoản doanh thu đó là thanh toán bằng tiền mặt hay tín dụng. Theo nguyên tắc của kế toán dồn tích, mọi chi phí phát sinh để thu được doanh thu 100,000,000 VND cũng sẽ được ghi nhận trong cùng kỳ.

Giả sử, 30% trong doanh thu là tiền hoa hồng sẽ được thanh toán cho các đại lý đã bán hàng may mặc thay mặt cho công ty A. Trong trường hợp này, A sẽ ghi nhận doanh thu 100,000,000 VND và chi phí hoa hồng là 30,000,000 VND (30% của 100,000,000 VND) cùng với nhau trong cùng một kì thời gian.

Phương pháp kế toán dựa trên dòng tiền (hoặc tiền mặt)

Theo phương pháp kế toán dựa trên dòng tiền (tiền mặt) (trong tiếng anh là Cash Basis), các giao dịch được ghi lại trên cơ sở Thực thu – Thực chi, hay còn hiểu là khi tiền được chuyển về công ty. Doanh thu được ghi nhận khi doanh nghiệp đã nhận được, trong khi chi phí được ghi nhận chỉ khi được thanh toán. Có thể thấy rằng, phương pháp kế toán này không tuân theo nguyên tắc đối sánh do có sự khác biệt về thời gian thu và chi. Ví dụ, một phòng tập thể dục sẽ ghi nhận doanh thu khi nó nhận được các khoản thanh toán phí từ các thành viên của mình. Đối với chi phí, phòng tập thể dục sẽ ghi nhận chi phí thuê nhà khi các khoản thanh toán tiền thuê nhà đã trả cho chủ nhà trong năm.

Một ví dụ thực tế khác: Giả sử có một công ty B sử dụng phương pháp kế toán theo dòng tiền. Trong trường hợp bán hàng tương tự như ví dụ trên, công ty B sẽ chỉ ghi lại phần đó của doanh số 100,000,000 VND mà nó đã nhận được thanh toán. Trong trường hợp áp dụng chính sách bán hàng 60% tín dụng nợ (40% tiền mặt), công ty B sẽ ghi nhận doanh thu chỉ 40,000,000 VND, tức là khoản thanh toán 40% nhận được khi bán 100,000,000 VND. Bất kỳ hoa hồng hoặc chi phí khác, ngay cả khi liên quan trực tiếp đến giao dịch mua bán này, sẽ được ghi lại khi công ty B thực hiện thanh toán của họ. 

Xem thêm: Một vài thuật ngữ quan trọng trong kế toán cho người mới bắt đầu

Sự khác nhau giữa phương pháp kế toán dồn tích và kế toán theo dòng tiền 

Dưới đây là bảng tổng hợp những điểm khác nhau trong cách sử dụng hai loại phương pháp kế toán dồn tích và kế toán theo dòng tiền. Có thể thấy, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau.

	Phương pháp kế toán dồn tích	Phương pháp kế toán theo dòng tiền
Định nghĩa	Ghi nhận doanh thu và chi phí khi phát sinh trong một kì. (Ví dụ: Khi dự án hoàn thanh, v.v.)	Ghi nhận doanh thu và chi phí khi nhận được tiền mặt theo nguyên tắc Thực thu – Thực chi
Thuế	Khoản thanh toán thuế vẫn phải trả cho số tiền công ty vẫn còn nợ	Công ty không nhận được khoản thanh toán thuế cho số tiền chưa được nhận
Đối tượng	Thường áp dụng cho các doanh nghiệp có kết cấu phức tạp và có doanh thu từ 5000 tỷ trở lên.	Thường áp dụng cho các doanh nghiệp nhỏ không có hàng tồn kho.
Ưu điểm	Bao gồm các khoản phải thu và phải trả. Do đó, phương pháp này mang tới cái nhìn tổng quát và chính xác hơn về khả năng sinh lợi nhuận của công ty, đặc biệt trong dài hạn. Hầu hết các nhà đầu tư nhận thấy báo cáo tài chính sử dụng phương pháp kế toán dồn tích hữu ích hơn trong việc đánh giá hoạt động của công ty.	Tính đơn giản: Phương pháp kế toán dòng tiền chỉ tính cho tiền mặt được trả hoặc nhận. Theo dõi dòng tiền của một công ty cũng sẽ dễ dàng hơn
Nhược điểm	-Phương pháp này không theo dõi được dòng tiền. Do đó, nhà đầu tư sẽ gặp khó khăn trong việc xem xét tình trạng thiếu tiền mặt lớn trong ngắn hạn, mặc dù có vẻ lãi trong dài hạn  -Phức tạp hơn trong khi thực hiện các bản báo cáo tài chính vì cần phải hạch toán các khoản mục như doanh thu chưa thực hiện hay các loại chi phí trả trước.	Phương pháp này có thể phóng đại quá mức tình trạng của một công ty sử dụng nhiều tiền mặt nhưng có tổng số tiền nợ phải trả vượt xa số tiền mặt trên sổ sách và doanh thu hiện tại của công ty. Điều đó dẫn đến sự nhầm lẫn trong đánh giá tình hình tài chính của công ty như tưởng công ty đang kiếm được lợi nhận, trong khi trên thực tế, công ty đang thua lỗ. -Các giao dịch liên quan đến một khoản bán hàng hoặc chi phí được dàn trải trong nhiều thời kỳ, dựa trên thời điểm thanh toán. Điều này dẫn đến các tài khoản không phản ánh chính xác tình hình hoạt động tài chính của doanh nghiệp trong bất kỳ thời kỳ nhất định nào.

Xem thêm: Sự khác biệt giữa Kế toán Tài chính và Kế toán Quản trị

Kết luận

Như vậy, trong bài viết trên, Gitiho đã giới thiệu tới bạn những kiến thức liên quan đến hai loại phương pháp kế toán thường gặp là Phương pháp kế toán dồn tích và Phương pháp kế toán theo dòng tiền. Chúng ta có thể thấy ưu điểm và nhược điểm của từng phương pháp để có lựa chọn phù hợp cho các loại doanh nghiệp khác nhau.