Khám phá Mô hình SAM: Thiết kế đột phá cho chương trình đào tạo

Mô hình SAM nổi tiếng về quy trình lặp đi lặp lại trong phát triển và thiết kế các chương trình đào tạo. Nó giải quyết được nhu cầu về hiệu suất thông qua những bước lặp lại, thậm chí nó lặp lại ở các bước nhỏ đến khi mọi thứ trở nên hoàn hảo. Đặc biệt, SAM là một quy trình phát triển E-learning nhanh chóng, linh hoạt được xây dựng chi tiết để tạo ra các phương pháp học tập dựa trên hiệu suất. Cùng Gitiho tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Khái niệm mô hình SAM

Mô hình SAM là cụm từ viết tắt của Strategic Alignment Model, gọi là mô hình liên kết chiến lược trong thiết kế chương trình đào tạo. Đây là một cấu trúc lặp lại trong việc phát triển các chương trình đào tạo nhanh chóng, hiệu quả và hấp dẫn.  

Mô hình SAM gồm có 3 bước:

Chuẩn bị

Thiết kế lặp lại

Phát triển lặp đi lặp lại

Việc sử dụng SAM giúp tạo ra các mẫu hoặc soạn thảo một cách nhanh chóng, trong đó phiên bản đầu tiên chỉ mang tính tương đối, sau đó mô hình SAM sẽ tập trung vào việc cải thiện khóa học qua từng phiên bản thay vì cố gắng tạo ra một phiên bản hoàn chỉnh ngay từ ban đầu. 

Bằng cách xem lại từng bước, từng giai đoạn, liên tục tiếp nhận những phản hồi, sự góp ý của chuyên gia cũng như làm việc với các nhà thiết kế trải nghiệm người dùng, thiết kế hệ thống học tập, mô hình SAM sẽ nhanh chóng tiến hành sửa đổi để tạo ra trải nghiệm tốt nhất cho người học.

Một khái niệm quan trọng trong mô hình SAM là đánh giá một sản phẩm sẽ dễ dàng hơn là việc đánh giá một ý tưởng. Với việc tạo ra các bản thử nghiệm nhanh chóng, tổ chức có thể thấy chương trình hoạt động thực tế, nhận được phản hồi có ý nghĩa và được thử nghiệm rộng rãi. 

Trong quá trình phân tích kéo dài, bạn có thể thấy các mô hình thiết kế giảng dạy khác thì bộ phận LnD chỉ có thể thảo luận về tác động giả định của một ý tưởng đang trong quá trình phát triển. 

Trong khi đó, mô hình SAM thường yêu cầu giới hạn thời gian nhất định và có tính quay vòng nhanh để có thể tạo tài liệu hoặc nội dung khóa học mới và có khả năng sẽ phải điều chỉnh lại toàn bộ cấu trúc khi cần thiết. 

So với các mô hình thiết kế chương trình đào tạo khác, mô hình SAM thường rút ngắn thời gian giữa ý tưởng ban đầu và kết quả thực hiện cuối cùng. 

Hơn nữa, mô hình SAM không bị giới hạn bởi ngành nghề cụ thể nào, việc áp dụng nó có thể mang lại lợi ích cho bất kỳ đối tượng, loại nội dung hay quy mô nào.

Mô hình SAM mang lại lợi ích gì cho doanh nghiệp?

Thường thì phần mất thời gian và khó khăn nhất khi thực hiện các chương trình đào tạo và phát triển là tìm ra điểm khởi đầu. Với cấu trúc rõ ràng của SAM, bạn có thể nhanh chóng thử nghiệm các chương trình đào tạo và xác định được điểm khởi đầu.

Mô hình SAM cho phép các tổ chức liên tục điều chỉnh và cải thiện các khóa học dựa trên những phản hồi mang tính xây dựng thay vì cố gắng dự đoán những tình huống có thể xảy ra và mang lại hiệu quả. Quá trình này sẽ tiếp tục trong suốt quá trình của chương trình đào tạo. Nếu đội ngũ nhân sự của bạn thay đổi hoặc mục đích của khóa học cần cập nhật, SAM sẽ cung cấp các cấu trúc để bạn thử nghiệm các phương pháp mới. 

Việc liên tục cập nhật khóa học sẽ giúp các khóa học ngày càng phát triển và mang lại giá trị cho người học. Từ đó, có thể tạo nên một môi trường học tập hấp dẫn và có thể tìm ra được cấu trúc đào tạo tối ưu cho một số đối tượng cụ thể. 

Một cách làm việc tối ưu trong việc thiết kế chương trình đào tạo là SAM cho phép bạn thiết kế và phát triển đồng thời thông qua quá trình lặp đi lặp lại để tạo ra sản phẩm cuối cùng hiệu quả. Điều này có thể sẽ làm giảm đáng kể thời gian khi phát triển các chương trình đào tạo. 

Nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng mô hình SAM để phát triển nội dung E-learning đã tạo ra một môi trường học tập thân thiện với người dùng và có tác động hơn so với các phương pháp truyền thống. Những đánh giá này dựa trên quan điểm của người học thông qua việc ứng dụng thực tế SAM khi giảng dạy.  

Xem thêm: 9 xu hướng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực 2023 và tương lai

Lịch sử ra đời mô hình SAM

Thiết kế hệ thống giảng dạy (LSD) bắt đầu từ những năm 1950 với công trình của nhà tâm lý học Robert Gagne. Trước LSD, việc giảng dạy chủ yếu bị giới hạn bởi hệ thống lý thuyết học tập theo chủ nghĩa hành vi, nghĩa là chủ yếu tập trung vào kết quả đầu ra chứ không phải quá trình thực hiện. 

Robert Gagne đã giới thiệu một phương pháp học tập có hệ thống hơn, bao gồm các cấu trúc mới, quy trình tuần tự và dành nhiều thời gian cho việc thiết kế tài liệu giảng dạy. 

Ngay sau đó, vào năm 1970, mô hình ADDIE đã được phát triển bởi một nhóm từ Trung tâm Công nghệ Giáo dục tại Đại học bang Florida để hoạt động trong lĩnh vực thiết kế chương trình đào tạo. 

Trong khi ADDIE phổ biến và tiếp tục được sử dụng rộng rãi thì nhiều người nhận thấy rằng mô hình có cấu trúc tuyến tính, cứng nhắc và tốc độ phát triển chậm của nó làm cản trở đến việc phát triển các chương trình đào tạo. Mặc dù mô hình đã được cải tiến và linh hoạt hơn ở một số mặt, nhưng cách tiếp cận tuần tự và cố định của nó vẫn là một vấn đề gây ra nhiều băn khoăn. 

Sau này, SAM chính là một biến thể của mô hình ADDIE, được giới thiệu lần đầu tiên bởi Tiến sĩ Michael Allen (Giám đốc điều hành của Allen Interactions) vào năm 2012. 

Mô hình SAM cơ bản và mở rộng

Mô hình SAM của được chia ra làm 2 phiên bản là SAM 1 và SAM 2. 

Phiên bản đầu tiên là SAM 1 - Phiên bản cơ bản cho các cho những dự án nhỏ hơn. 

Phiên bản thứ hai là SAM 2 - Phiên bản mở rộng cho các dự án phức tạp.

Mặc dù 2 phiên bản có nhiều điểm tương đồng, ví dụ như yêu cầu phản hồi và lặp lại liên tục nhưng vẫn có một số điểm khác nhau giữa chúng. SAM 2 sẽ phù hợp hơn với các dự án quy mô lớn đòi hỏi phải lập kế hoạch đáng kể, lập ngân sách chính thức, phê duyệt các giai đoạn và có nhiều các bên khác tham gia.

Còn SAM 1 có quy trình khép kín hơn với mô hình đơn giản, nhanh chóng và linh hoạt, lý tưởng cho các cá nhân hoặc nhóm nhỏ muốn xây dựng các khóa học trực tuyến hoặc các video hướng dẫn có thời lượng ngắn. 

SAM 1 bao gồm 3 giai đoạn cơ bản:

Đánh giá: SAM 1 bỏ qua giai đoạn chuẩn bị. Thay vào đó, các ý tưởng sẽ được đưa vào để đánh giá trước khi chuyển sang thiết kế chương trình đào tạo. 

Thiết kế: Kết hợp với các phương pháp thiết kế mới vào các tài liệu khóa học hiện có. 

Phát triển: Hoàn thành và triển khai nguyên mẫu trong khi nhận phản hồi cho giai đoạn đánh giá tiếp theo. 

Các nhà thiết kế giảng dạy luân chuyển qua từng quy trình cho đến khi đạt được một chương trình thành công. 

SAM cho phép sản xuất rất nhanh các chương trình đào tạo trong đó những phản hồi thu được rất nhanh chóng trong quá trình tạo các khóa học thử nghiệm dựa trên các ý tưởng khác nhau. 

Để so sánh, SAM 2 mở rộng hơn vì chứa một quy trình chuẩn bị kỹ càng và lặp lại các bước thực hiện.

Phân tích 3 giai đoạn của mô hình SAM

Dưới đây là 3 giai đoạn của mô hình SAM 2, mời bạn tham khảo: 

Giai đoạn chuẩn bị

Ở giai đoạn này, sẽ liên quan đến việc thu thập thông tin cơ bản về đối tượng học và xác định kết quả mong muốn của chương trình đào tạo. 

Điều này bao gồm việc xác định tài nguyên có sẵn và tiến hành nghiên cứu bổ sung, chẳng hạn như khảo sát để nghiên cứu đối tượng hoặc gặp gỡ chuyên gia đào tạo để hiểu rõ hơn thông tin mà họ muốn truyền tải. 

Trong các mô hình thiết kế chương trình đào tạo, giai đoạn thu thập và phân tích thông tin thường là một quá trình lâu dài. 

Khi sử dụng SAM, bộ phận LnD nên thực hiện giai đoạn chuẩn bị nhanh chóng, tạo các nguyên mẫu và đánh giá các ý tưởng thiết kế mới.

Giai đoạn thiết kế lặp

Mục tiêu của giai đoạn thiết kế lặp là lập kế hoạch và tạo mẫu cho các cấu trúc, nội dung và tài liệu của khóa học để các bên chủ chốt thực hiện đánh giá. 

Mặc dù giai đoạn chuẩn bị yêu cầu yếu tố đầu vào từ một số lượng lớn người học nhưng trong giai đoạn thiết kế lặp, bộ phận LnD thường được thu hẹp chỉ có chuyên gia, chủ đề và nhà thiết kế hướng dẫn (người chuyển đổi kiến thức thành các chương trình đào tạo). 

Bước đầu tiên của giai đoạn thiết kế lặp lại là bắt đầu Savvy. Đây là lúc rất cần bộ phận LnD suy nghĩ, phát triển ý tưởng và thiết kế nền tảng của dự án trong tương lai. 

Trong quá trình bắt đầu này, bộ phận LnD nên xem xét lại các nguyên mẫu và một loạt các ý tưởng để đảm bảo đầu vào từ các bên liên quan. Mặc dù SAM là một quy trình lặp đi lặp lại và phản hồi diễn ra xuyên suốt, nhưng nếu có sự hỗ trợ ban đầu cho định hướng của dự án sẽ giúp bộ phận vạch ra những yêu cầu quan trọng trong tương lai. 

Khi kết thúc phần này (Savvy), bạn sẽ có được một danh sách tất cả các ý tưởng giá trị và lựa chọn được những ý tưởng hay. 

Tiếp theo là lập kế hoạch dự án và biến ý tưởng thành một chương trình đào tạo. 

Lập kế hoạch dự án đòi hỏi phải thiết lập các mốc thời gian, ngân sách và chia dự án thành một loại các nhiệm vụ, giao nhiệm vụ cho các bên liên quan. Ví dụ người viết kịch bản và nhà thiết kế đồ họa có khả năng lên nội dung và tạo nên hình ảnh, video thu hút, chất lượng. 

Sau khi lập kế hoạch dự án, sẽ đến giai đoạn cuối cùng cho lần lặp này là thực hiện kế bổ sung. Điều này có nghĩa là đưa ra quyết định thiết kế ban đầu và hoàn thiện tài liệu được tạo ra. 

Một cách thực hiện hiệu quả trong quá trình thiết kế bổ sung là tạo nhiều phiên bản cuối cùng để thử nghiệm ở các giai đoạn tiếp theo. Điều này cũng có thể làm cho bộ phận thực hiện sáng tạo hơn và ngăn chặn việc tập trung quá nhiều thời gian vào một phương pháp duy nhất. 

Cuối cùng, hãy nhớ rằng chìa khóa của SAM là sự lặp lại, bạn sẽ phải thường xuyên quay lại giai đoạn thiết kế để cải thiện nội dung khóa học và phát triển thêm những ý tưởng mới. Xem lại những gì bạn đã thực hiện trong lần lặp trước và xác định những thay đổi cần thiết dựa trên những phản hồi thực tế trong quá trình triển khai. 

Giai đoạn phát triển lặp đi lặp lại

Giai đoạn thứ 3 của mô hình SAM là phát triển lặp đi lặp lại, bộ phận LnD hoàn thiện nguyên mẫu đã được chọn để tiến hành triển khai. 

Sau khi được triển khai (nghĩa là được phân phối đến người học), tác động của chương trình được đánh giá thông qua phản hồi của khán giả, từ đó có thể tiến hành thiết kế và phát triển để đạt kết quả tốt nhất.  

Giai đoạn này sẽ bao gồm một vòng lặp phát triển, triển khai và đánh giá cho đến khi chương trình đào phát triển sẵn sàng được triển khai trên một quy mô lớn. 

Trước khi thực hiện nguyên mẫu, việc hoàn thiện tất cả các khía cạnh thông qua việc tạo bằng chứng thiết kế là rất quan trọng. Bằng chứng này kiểm tra toàn bộ công việc từ giai đoạn thiết kế để đảm bảo mọi yếu tố đề hoạt động đầy đủ và bao gồm các thành phần cần thiết cho một sản phẩm hoàn chỉnh. 

Bằng chứng thiết kế: bao gồm các thông tin như mục tiêu đào tạo, cấu trúc khóa học, nội dung khóa học, phương pháp giảng dạy, đánh giá… giúp đảm bảo rằng thiết kế chương trình đáp ứng được mục tiêu và đáp ứng nhu cầu đào tạo của người học. 

Giai đoạn phát triển lặp lại thường chứa 3 phiên bản đầy đủ của chương trình cuối cùng: 

Alpha: đóng vai trò là phiên bản đầu tiên của một dự án hoàn chỉnh. Trong khi tất cả thành phần của khóa học đều có thể sử dụng từ đầu đến cuối thì phiên bản Alpha chỉ chứa nội dung cơ bản hoặc giữ lại một số nội dung để phát triển thêm.

Beta: Đây là phiên bản sửa đổi của bản phát hành Alpha, phiên bản Beta cập nhật dựa trên những phản hồi của người học. Có nghĩa là phiên bản Beta thiết lập cấu trúc, hoạt động và phương pháp cuối cùng của khóa học đó. Đây cũng là cơ hội cuối cùng để các tổ chức thử nghiệm và xem xét các ý tưởng mới từ phiên bản Alpha. Nếu phiên bản Alpha không cần thêm bất kỳ phiên bản nào khác, thì sẽ không có phiên bản Beta. 

Gold: Đây là phiên bản cuối cùng để triển khai chương trình L&D

Nếu như những vấn đề nghiêm trọng vẫn tiếp tục tiếp diễn (có thể là do mục tiêu ban đầu không rõ ràng), bạn có thể sẽ cần phải lặp lại 3 quy trình trên. 

Trong những lần lặp này, bộ phận LnD nên liên tục đánh giá dự án để tăng tốc việc sửa chữa và giảm nguy cơ vượt ngân sách hoặc không hoàn thành đúng thời gian đề ra. 

Thực hiện cách tiếp cận lặp đi lặp lại như vậy sẽ làm tăng tính linh hoạt và xác định vấn đề nào có trong chương trình đào tạo để tiến hành thay đổi. Điều này đòi hỏi sự phản hồi từ khán giả và các bên có liên quan. 

Ưu, nhược điểm của mô hình SAM

Ưu điểm

Cải tiến nhanh chóng: Mô hình SAM tạo nên những giải pháp nhanh chóng và chưa hoàn thiện với mục đích là được cải thiện theo từng giai đoạn, tình hình trong những lần lặp tiếp theo. Điều này cho phép thử nghiệm nhiều phương pháp và tăng khả năng sáng tạo. Thông thường khi nhận được phản hồi thì cũng là lúc giải pháp được hình thành, quá trình lặp lại sẽ diễn ra nhanh chóng hơn. 

Linh hoạt: Sự lặp lại đã thể hiện được tính linh hoạt của mô hình này. Với việc triển khai và tạo nguyên mẫu nhanh chóng, bạn sẽ không bị ràng buộc bởi một ý tưởng ban đầu nào. 

Giảm chi phí và thời gian: Mô hình SAM cho phép thay đổi trong thời gian thực, khi được thực hiện đúng hướng, bạn sẽ đạt được thành công nhanh hơn so với các mô hình thiết kế chương trình đào tạo khác. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho tổ chức của bạn. 

Phản hồi nhanh chóng: Việc xác định các ưu, nhược điểm của chương trình đào tạo cụ thể sẽ dễ dàng hơn khi bạn thấy nó hoạt động. Như đã nói, thay vì mất thời gian đánh giá kỹ lưỡng các ý tưởng và chiến lược khác nhau thì với mô hình SAM, người học sẽ được thử nghiệm và đưa ra những đánh giá, phản hồi mang tính xây dựng. 

Nhược điểm

Sự lặp lại: Có thể sẽ phải lặp đi lặp lại nhiều lần và có thể xảy ra nhiều lỗi hơn. 

Lãng phí tài nguyên: Việc thử nghiệm nhiều lần dẫn đến lãng phí tài nguyên, thời gian, tiền bạc cho việc phát triển các ý tưởng không phù hợp để triển khai trên quy mô lớn. 

Phạm vi rộng: Việc thử nghiệm với nhiều ý tưởng có thể gây khó khăn cho việc xác định được kết quả tối ưu. Thay vì việc tạo nguyên mẫu nhanh chóng, việc tiến hành phân tích và nghiên cứu chi tiết từ đầu có thể giúp cho bộ phận LnD tập trung vào phương pháp tốt nhất.  

Sự khác biệt giữa mô hình ADDIE và SAM là gì? 

2 mô hình SAM và ADDIE có cách tiếp cận cơ bản khác nhau đối với việc thiết kế giảng dạy. Trong khi SAM thực hiện quy trình lặp đi lặp lại để đạt được chương trình cuối cùng thì ADDIE thực hiện các bước lớn hơn dựa trên những phân tích quan trọng. 

Vì vậy, khi lựa chọn mô hình bạn cần xem xét đặc điểm của tổ chức cũng như bộ phận LnD. 

Trên đây là những thông tin chi tiết về mô hình SAM, hy vọng sẽ hữu ích với bạn khi phát triển và thiết kế các chương trình đào tạo của mình. Nếu bạn cần một hệ thống LMS cho doanh nghiệp, giải pháp Gitiho for Leading Business sẽ giúp bạn chuyển đổi số chương trình đào tạo và nâng cao hiệu suất của tổ chức mình. 

XEM CHI TIẾT VỀ GIẢI PHÁP GITIHO FOR LEADING BUSINESS