Hướng dẫn chi tiết cách hạch toán tài khoản 341 theo Thông tư 133

Tài khoản 341 - Vay và nợ thuê tài chính là một trong những tài khoản quen thuộc đối với các kế toán viên và cần đặc biệt lưu ý. Trong bài viết này, hãy cùng Gitiho tìm hiểu về tài khoản 341 cũng như xem cách hạch toán tài khoản 341 được quy định tại điều 46, Thông tư 133 nhé!

Xem thêm: Hạch toán là gì? Các nội dung cơ bản về hạch toán kế toán

Tìm hiểu về tài khoản 341

Tài khoản 341 là tài khoản gì?

• Tài khoản 341 là tài khoản được sử dụng để phản ánh các khoản tiền vay (bao gồm cả vay dưới hình thức phát hành trái phiếu), nợ thuê tài chính và tình hình thanh toán các khoản tiền vay, nợ thuê tài chính của doanh nghiệp. 

• Dựa trên thời gian trả nợ, có thể chia kỳ hạn của các khoản vay, nợ thuê tài chính thành 2 loại:
  • Vay và nợ thuê tài chính dài hạn: Là các khoản có thời gian trả nợ hơn 12 tháng kể từ thời điểm lập Báo cáo tài chính
  • Vay và nợ thuê tài chính ngắn hạn: Là các khoản đến hạn trả trong vòng 12 tháng tiếp theo kể từ thời điểm lập Báo cáo tài chính

Xem thêm: Hướng dẫn hạch toán tài khoản 331 - Phải trả cho người bán (Phần 1)

Tài khoản chi tiết của tài khoản 341

Tài khoản 341 có 2 tài khoản cấp 2 là:

• Tài khoản 3411 - Các khoản đi vay: Tài khoản này phản ánh giá trị các khoản tiền đi vay, tình hình thanh toán các khoản tiền vay (kể cả đi vay dưới hình thức phát hành trái phiếu) của doanh nghiệp và tình hình phân bổ chiết khấu, phụ trội trái phiếu.
• Tài khoản 3412 - Nợ thuê tài chính: Tài khoản này phản ánh giá trị khoản nợ thuê tài chính và tình hình thanh toán nợ thuê tài chính của doanh nghiệp

Nguyên tắc kế toán cho tài khoản 341

• Doanh nghiệp cần theo dõi chi tiết kì hạn phải trả của các khoản vay, nợ thuê tài chính, kịp thời ghi nhận, phản ánh để có kế hoạch chi trả các khoản vay, nợ
• Nếu doanh nghiệp vay dưới hình thức phát hành trái phiếu
  • Có thể xuất hiện 3 trường hợp sau:
    • Phát hành trái phiếu ngang giá (giá phát hành đúng bằng với mệnh giá)
    • Phát hành trái phiếu chiết khấu (giá phát hành nhỏ hơn mệnh giá): Lúc này, phần chênh lệch giữa giá phát hành và mệnh giá gọi là chiết khấu trái phiếu. Trường hợp này thường xảy ra khi lãi suất thị trường lớn hơn lãi suất danh nghĩa của trái phiếu phát hành.
    • Phát hành trái phiếu có phụ trội (giá phát hành lớn hơn mệnh giá): Lúc này, phần chênh lệch giữa giá phát hành trái phiếu và mệnh giá của trái phiếu được gọi là phụ trội trái phiếu.… Trường hợp này thường xảy ra khi lãi suất thị trường nhỏ hơn lãi suất danh nghĩa (lãi ghi trên trái phiếu) của trái phiếu phát hành.
  • Vì vậy, khi sử dụng tài khoản 341 để hạch toán vay dưới hình thức phát hành trái phiếu, doanh nghiệp cần phải ghi nhận khoản chiết khấu trái phiếu hoặc phụ trội trái phiếu tại thời điểm phát hành cũng như các nội dung liên quan đến trái phiếu phát hành như mệnh giá trái phiếu, chiết khấu trái phiếu, phụ trội trái phiếu...
  • Doanh nghiệp phải theo dõi chiết khấu và phụ trội cho từng loại trái phiếu phát hành và tình hình phân bổ từng khoản chiết khấu, phụ trội khi xác định chi phí đi vay tính vào chi phí tài chính hoặc vốn hóa theo từng kỳ, cụ thể như sau:
    • Chiết khấu trái phiếu: Phân bổ dần và tính vào chi phí đi vay trong từng kỳ trong suốt thời hạn của trái phiếu
    • Phụ trội trái phiếu: Phân bố dần và giảm trừ vào chi phí đi vay trong từng kỳ trong suốt thời hạn của trái phiếu
    • Trong trường hợp chi phí lãi vay của trái phiếu đủ điều kiện vốn hóa: Các khoản lãi tiền vay và khoản phân bổ chiết khấu hoặc phụ trội được vốn hóa trong từng kỳ không được vượt quá số lãi vay thực tế phát sinh và số phân bổ chiết khấu hoặc phụ trội trong kỳ đó
    • Khoản chiết khấu hoặc phụ trội được phân bố trong suốt kỳ hạn của trái phiếu theo phương pháp đường thẳng
  • Trong trường hợp trả lãi khi đáo hạn trái phiếu: Doanh nghiệp phải định kỳ tính lãi trái phiếu phải trả từng kỳ và ghi nhận vào chi phí tài chính hoặc vốn hóa vào giá trị của tài sản dở dang
  • Khi lập báo cáo tài chính, trên Báo cáo tình hình tài chính trong phần nợ phải trả thì khoản trái phiếu phát hành được phản ánh trên cơ sở thuần (xác định bằng trị giá trái phiếu theo mệnh giá trừ (-) chiết khấu trái phiếu cộng (+) phụ trội trái phiếu).
• Các chi phí đi vay liên quan trực tiếp đến khoản vay ngoài lãi vay phải trả (Ví dụ: Chi phí thẩm định, kiểm toán, lập hồ sơ vay vốn, chi phí phát hành trái phiếu....): Hạch toán vào chi phí tài chính. Nếu các chi phí này phát sinh từ khoản vay riêng cho mục đích đầu tư, xây dựng hoặc sản xuất tài sản dở dang thì được vốn hóa.

• Đối với khoản nợ thuê tài chính, tổng số nợ thuê phản ánh vào bên Có của Tài khoản 341 là tổng số tiền phải trả được tính bằng giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu hoặc giá trị hợp lý của tài sản thuê.

Xem thêm: Hướng dẫn hạch toán tài khoản 331 - Phải trả cho người bán (Phần 2)

Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 341 - Vay và nợ thuê tài chính

Bên nợ

Những mục được ghi nhận vào bên nợ của tài khoản 341 là:

• Số tiền đã trả nợ gốc của các khoản vay, nợ thuê tài chính
• Số tiền gốc vay, nợ được giảm được bên cho vay hoặc chủ nợ chấp thuận
• Số phân bổ phụ trội trái phiếu phát hành;
• Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư vay, nợ thuê tài chính là khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối kỳ (trường hợp tỷ giá ngoại tệ giảm so với tỷ giá ghi sổ kế toán).

Bên có

Những mục được ghi nhận vào bên Có của tài khoản 341 là:

• Số tiền vay, nợ thuê tài chính phát sinh trong kỳ;
• Số phân bổ chiết khấu trái phiếu phát hành;
• Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư vay, nợ thuê tài chính là khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối kỳ (trường hợp tỷ giá ngoại tệ tăng so với tỷ giá ghi sổ kế toán).
• Số dư bên Có: Số dư vay, nợ thuê tài chính nhưng chưa tới hạn trả nợ

Xem thêm: Hướng dẫn cách hạch toán nhập kho nguyên vật liệu với tài khoản 152

Hướng dẫn hạch toán một số nghiệp vụ chủ yếu sử dụng tài khoản 341

Nghiệp vụ Vay bằng tiền

Trường hợp vay tiền ghi sổ kế toán (Tức nhập về quỹ hoặc gửi vào ngân hàng)

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ TK 111 - Tiền mặt
• Nợ TK 112 – Tiền gửi Ngân hàng
• Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính

Trường hợp vay bằng ngoại tệ, cần quy đổi ra tiền ghi sổ kế toán theo tỷ giá giao dịch thực tế

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ TK 111 - Tiền mặt (1112 - Vay nhập quỹ)
• Nợ TK 112 – Tiền gửi Ngân hàng (1122 - Vay gửi vào ngân hàng)
• Nợ TK 228 – Đầu tư góp vốn vào đơn vị khác (Vay đầu tư, góp vốn vào đơn vị khác)
• Nợ TK 331 – Phải trả cho người bán (Vay thanh toán thẳng cho người bán)
• Nợ TK 211 – Tài sản cố định(vay mua TSCĐ)
• Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (nếu có)
• Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411)

Xem thêm: Cách lập Sổ chi tiết các tài khoản kế toán theo thông tư 133

Trường hợp chi phí đi vay liên quan trực tiếp đến khoản vay trừ lãi vay phải trả (Ví dụ: Chi phí kiểm toán, lập hồ sợ thẩm định...)

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ các TK 154, 241, 635
• Có các TK 111, 112, 331

Nghiệp vụ Vay chuyển thẳng

Khi vay chuyển thẳng cho người bán để mua hàng tồn kho, tài sản cố định hay thanh toán đầu tư XDCB, có 2 trường hợp:

Nếu thuế giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ các TK 152, 153, 156, 211, 241 (giá mua chưa có thuế GTGT)
• Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (1332)
• Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411)

Nếu thuế giá trị gia tăng đầu vào không được khấu trừ,, giá trị TSCĐ mua sắm, xây dựng được ghi nhận bao gồm cả thuế GTGT. Chi phí đi vay liên quan trực tiếp đến khoản vay ngoài lãi vay phải trả (Ví dụ: chi phí kiểm toán, lập hồ sơ thẩm định kế toán...) tương tự bút toán ở mục a.

Nghiệp vụ Vay thanh toán hoặc ứng vốn 

Nghiệp vụ này phát sinh khi cần vay thanh toán hoặc ứng vốn để trả trước cho người bán, người nhận thầu về XDCB, thanh toán các khoản chi phí. Trong nghiệp vụ này, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ các TK 331, 642, 811
• Có tài khoản 341 – Vay và thuê tài chính (3411)

Xem thêm: Cách hạch toán thuế tiêu thụ đặc biệt trên tài khoản 3332

Nghiệp vụ Vay để đầu tư vào đơn vị khác

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ các TK 228 – Đầu tư góp vốn vào đơn vị khác
• Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411)

Lãi vay phải trả nhập gốc

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
• Nợ các TK 154, 241 (nếu lãi vay được vốn hóa)
• Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411)

Trả nợ vay bằng tiền hoặc bằng tiền thu nợ khách hàng

Kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411)
• Có các TK 111, 112, 131

Trả nợ vay bằng ngoại tệ

Đối với trường hợp bên Có tài khoản tiền và bên Nợ tài khoản 341 áp dụng tỷ giá ghi sổ, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính 3411 (theo tỷ giá ghi sổ bình quân gia quyền cho từng đối tượng)
• Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ tỷ giá)
• Có các TK 111, 112 (theo tỷ giá ghi sổ bình quân gia quyền TK tiền)
• Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính(lãi tỷ giá)

Đối với trường hợp bên Có tài khoản tiền và bên Nợ tài khoản 341 áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế, kế toán ghi nhận như sau:

• Nợ Tài khoản 341– Vay và nợ thuê tài chính  (3411)
• Có các TK 111, 112
• Ghi nhận chênh lệch tỷ giá: Việc ghi nhận chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ được thực hiện đồng thời khi trả tiền nợ hoặc định kỳ tùy theo đặc điểm hoạt động kinh doanh và yêu cầu quản lý của DN
  • Nếu phát sinh lỗ chênh lệch tỷ giá, kế toán ghi nhận như sau:
    • Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
    • Có các TK 1112, 1122, 3411
  • Nếu phát sinh lãi chênh lệch tỷ giá, kế toán ghi nhận như sau:
    • Nợ các TK 1112, 1122, 3411
    • Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính

Kế toán các nghiệp vụ liên quan đến hoạt động thuê tài chính

Thực hiện theo quy định của TK 2112 – TSCĐ thuê tài chính

Khi lập báo cáo tài chính

Khi lập báo cáo tài chính, kế toán cần đánh giá lại số dư vay và nợ thuê tài chính là khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ theo tỷ giá chuyển khoản trung bình cuối kỳ của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch:

• Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái, kế toán ghi nhận:
  • Nợ TK 413 -Chênh lệch tỷ giá hối đoái
  • Có Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính
• Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái, kế toán ghi nhận:
  • Nợ Tài khoản 341 – Vay và nợ thuê tài chính
  • Có TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái

Xem thêm: Cách lập bảng cân đối tài khoản và công thức đánh số dòng trong sổ nhật ký chung trên Excel

Tổng kết

Như vậy, trong bài viết trên, Gitiho đã cùng bạn tìm hiểu những kiến thức cần biết về tài khoản 341 - Vay và nợ thuê tài chính, cũng như cách hạch toán những nghiệp vụ chủ yếu liên quan. Chúc bạn học tốt và áp dụng thành công vào công việc.